MBCL

HET WEB VAN BETEKENIS

Jan 28, 2022

Wat een prachtig boek is The Web of Meaning van Jeremy Lent, een Brits-Amerikaans auteur en ecologisch denker (Profile books, 2021).

Lent beschrijft hoe wij de afgelopen eeuwen, sinds de wetenschappelijke revolutie, steeds meer in foutieve aannames zijn gaan geloven: reductionisme als enig betrouwbare weg tot kennis, scheiding tussen geest en lichaam, scheiding tussen mens en natuur, the selfish gene (Dawkins) en 'vooruitgang' door genadeloze competitie. Bovenal zijn we verblind geraakt door het geloof in de menselijke ‘superioriteit’, die ons het recht zou geven ‘minderwaardige’ wezens te overheersen en een groei-economie te legaliseren die ons op de rand van de afgrond heeft gebracht. De houdbaarheidsdatum van deze aannames is lang verstreken, we lijken hard op weg naar extinctie en ecocide.

Maar Lent is niet uit op doom and gloom. Hij biedt juist een hoopvol perspectief. We kunnen inmiddels een beter, heilzamer verhaal vertellen, ondersteund door nieuwere wetenschappelijke inzichten van systeemdenken, evolutionaire biologie en cognitieve neurowetenschappen, èn door oude wijsheid van taoïsme, boeddhisme, neo-confucianisme en inheemse volkeren. Lent toont nieuwe draden in het web van betekenis, terwijl hij de existentiële vragen van alle tijden opnieuw onderzoekt: Wie ben ik? Waar ben ik? Wat ben ik? Hoe moet ik leven? Waarom ben ik?

Het nieuwe verhaal is niet gebaseerd op afscheiding en reductie, maar op verbinding en integratie. We zijn een samenspel van dierlijk en conceptueel bewustzijn in een dynamische dans van onderling afhankelijke organismen, gericht op samenleven in een harmonisch functionerend ecologisch systeem. Diversiteit en een gezonde mate van competitie staan ten dienste van het grotere geheel, maar ieder kan pas werkelijk tot bloei komen wanneer het geheel bloeit. We kunnen het oude, levensbedreigende verhaal vervangen door een nieuw, levensbevestigend verhaal dat een ecologische samenleving ondersteunt en de mens, als betekenis gevende soort, terugplaatst in de natuur in plaats van erbuiten. Ultimately, it is the quality of engagement that resonates throughout the webWhat is the sacred and precious strand that you will weave?

Voor wie geïnteresseerd is in de bredere wetenschappelijke context van het werken met mindfulness en compassie beveel ik dit boek van harte aan. Het geeft een panoramisch zicht op waar we als menselijke soort vandaan komen, wie we zijn en wie we zouden kunnen worden, net als de bestsellers van Yuval Noah Harari. Beide auteurs maken er geen geheim van dat meditatiebeoefening voor hen persoonlijk belangrijk is. Ze hebben veel overeenstemming in hun visie op onze geschiedenis en de huidige crisis maar verschillen nogal in hun visie op een mogelijk leefbare toekomst. Hoe briljant ik Harari's beschrijving van onze geschiedenis in Sapiens ook vind, ik haak af bij zijn kille sciencefiction-achtige beschouwingen over onze toekomst in Homo Deus (opgedragen aan zijn leraar S.N. Goenka). Het is alsof Harari zelf in de positie van de afstandelijke waarnemer blijft en de mens als een superieure technicus boven de natuur laat staan, in een uiteindelijk betekenisloze wereld. Dan voel ik bij Lent veel meer betrokkenheid en besef dat hij deel uitmaakt van wat hij onderzoekt. Juist omdat we inmiddels inzien hoe krachtig verhalen zijn, is het nu onze verantwoordelijkheid tot een nieuw betekenisvol verhaal te komen dat het leven als geheel dient. Hij refereert regelmatig aan het engaged buddhism van de onlangs overleden Thich Nhat Hanh, die sprak over inter-being en practice until you recognize your presence in everyone else.

Het boek als geheel biedt een rijke en onvervangbare leeservaring, maar wie een samenvatting van de auteur zelf zoekt: klik hier.